هـدف اصـلی ازاجـرای ایـن تحقـیق، بررسـی میزان شیوع وشناخت مواد نیروزا و آگاهی ورزشکاران رشتۀ بدنسازی کل کشور درمورد عارضه های جانبی مصرف این مواد بود.در یک مطالعۀ توصیفی از نوع گذشته نگر بـااسـتفاده ازیـک پرسشـنامۀ خود گزارش دهی و محقق ساخته، بر روی300 ورزشکاربدنسازدرپنج استان کشـور(تهـران، اصفهان، لرستان،خوزستان و قم) به طورتصادفی و به روش نمونه گیری خوشه ای اجراشد.

پـس ازحذف پرسشنامه های ناقص، تعداد 259 پرسشنامۀ بازگردانده شده، کدگذاری شدند و بااستفاده ازنرم افزارSPSS دردوسطح آمارتوصیفی(میانگینها،جدولهای متقاطع و توزیع فراوانی) و آماراستنباطی(تحلیل واریـانس، تحلـیل کوواریـانس،آنالـیز رگرسیون و تحلیل عاملها)موردتجزیه و تحلیل قرارگرفتند. تجزیه و تحلـیل دادههـا نشـان داد کـه تعـداد 164 نفر (63/3درصد)از 259 نمونۀ این تحقیق،حداقل یک بارازمواد افـزایش دهندۀ عملکرد استفاده کردند.همچنین،میانگین نمرۀ کلی شیوع این مواد 7/54 (حداکثر نمره 45)، میانگیـن نمرۀ آگاهی از عارضه های جانبی آنها 55/98 (حداکثر نمره 100) و میانگین نمرۀ شناخت مواد نیروزا 20/11 (حداکـثر نمره 50)بود. نتایج این تحقیق نشان دادند که شیوع مواد نیروزا با سابقۀ قهرمانی،میزان سابقۀ فعالیت در رشته ی بدنسازی،میزان آگاهی از عارضه های جانبی موادنیروزا وشناخت نام مواد نیروزا دارای یک رابطـۀ کاملاً معـناداربود(0/05> P(، ولی باسطح تحصیلات، توزیع باشگاهها و استانها هیچ رابطۀ معناداری نداشت .

یافتـه های ما حاکی از شیوع بالا و آگاهـی بسیارکم این ورزشکاران از عـارضه های جـانبی مواد نیروزا دارند.

یکی ازمسائل حاشیه ای دیگر، بالاخص درچند دهۀاخیر، توجه فراوان جوانان ونوجوانان به بهبود شکل ظاهری بدن، با افزایش حجم وتودۀعضلانی است. این امر، باعث افزایش شیوع اختلالات تغذیه و عادات مصرف مواد نیروزا در بین آنها شده است. همچنین، تبلیغات گوناگون رسانه ها مبنی بر اینکه بدن ایده آل برای مردان، بدنـی عضلانـی است، بـه این مشکل دامن می زند. برخی از نوجوانان معتقدند، پسرانی که دارای عضلات بزرگتری هستند،ازجذابیـت بیشتری برخوردارنـد ؛این نارضایتی ازتیپ بدنی وتمایل به تغییرآن، یکی ازعاملهای مهم درمصرف برخی داروها، همچون استروئیدهای آنابولیک شده است، که عمدتاً هدف ازمصرف آنها افزایش تودۀ عضلانی و بهبود شکل ظاهری بدن است.

تحقیقات زیادی نشان داده اند که استروئیدهای آنابولیک احتمالاً بهترین داروهای شناخته شده در ورزش به شمار میروند که مورد استفادۀ ورزشکاران نیز قرار می گیرند. همچنین، آمارهای منتشر شده ازآزمایشگاه های معتبر کمیتۀ بین المللی المپیک نشان میدهند که استروئیدها فراوانترین مادۀ تشخیص داده شده ازکل نمونه های مثبت دوپینگ هستند. تحقیقات متعدد نشان میدهند که این داروها علاوه بر عارضه های بد جسمی ، موجب اختلالات رفتاری وظهوررفتارهای خشن میشوند. تحقیقات متعددی در سراسر جهان به بررسی میزان آگاهی مصرف کنندگان داروهای نیروزا درموردعارضه های جانبی این داروها پرداخته
اند ونشان داده اند که ورزشکاران درمورد مصرف این داروها به اندازۀ کافی آگاهی نداشته ودرانتخاب آنها کمتردقت کرده اند،همچنین بدون توجه به آثار بد جسمانی و رفتاری حاصل ازمصرف این داروها نسبت به مصرف آنها اقدام کرده اند.

مصرف مواد گوناگون نیروزا به طور گسترده ای، دریک مجموعۀ بسیاروسیع ازورزشهای گوناگون، در بین ورزشکاران سطوح متفاوت و حتی غیر ورزشکاران یافت میشود والبته این تنها ورزشکاران حرفه ای نیستند که از مواد نیروزا به منظورافزایش عملکرد استفاده میکنند؛ بلکه، ورزشکاران تفریحی ومبتدی،غیرورزشکاران و حتی دانش آموزان دبیرستانی وراهنمایی نیزازاین مواد استفاده میکنند.مصرف این مواد شامل دامنۀ گستردهای ازموادی چون استروئیدهای
آنابولیک، داروهای محرک، مخدر، نوشیدنیهای الکلی، نوشیدنیهای نیروزا، هورمون رشد انسانی، اریتروپویتین، داروها ومکملهای گوناگون دیگری هستند .

هدف از تحقیق، بررسی شیوع و میزان آگاهی ورزشکاران رشتۀ بدنسازی نسبت به آسیبهای مصرف مواد گوناگون نیروزا بود. در تحقیق 63/3 درصد (164 نفر) به مصرف مواد نیروزا اعتراف کردند که 42/9 درصد (111 نفر) ازآنها ازداروهای دوپینگ استفاده کرده بودند که عارضه های بد آنها در تحقیقات گوناگون ثابت شده اند. نرخ شیوع مکملها و داروهای نیروزا دراستانها و باشگاه های گوناگون، تفاوت معناداری را نشان نداد که نشان دهنده همه گیربودن این مشکل درتمام مناطق مورد تحقیق بود. از جمله داروهای دوپینگی که در مطالعات مقدماتی این تحقیق مهم تشخیص داده شدند، استروئیدهای آنابولیک بودند وتمرکزاصلی ما نیز درداروهای دوپینگ روی این دستۀ دارویی بود. البته، مصرف دیگرداروها چون گنادوتروپین (HCG(، سوربیتول یا داروهای 1 کریونیک انسانی مدردیگر،هورمون رشد وانسولین نیزموردبررسی قرار گرفتند . تحقیقات متعددی درسایر کشورها به بررسی شیوع دوپینگ پرداخته اند و مصرف داروها و مکملهای گوناگونی را در
جمعیتهای متفاوتی چون دانش آموزان، غیرورزشکاران،ورزشکاران وورزشکاران حرفهای اندازه گیری کرده اند. نرخ شیوع گزارش شده ازاین تحقیقات متفاوت بود و تنها مربوط به مواد خاصی بود که درآن تحقیق بررسی شدند. تحقیقاتی که به بررسی شیوع استروئیدهای آنابولیک پرداختند، مصرف آن رادربین دانشجویان ودانشآموزان بین 0/7 تا 5/4 درصد گزارش کردند.

در صورتی که کاپ لن و همکارانش شیـوع آن را در بیـن 100 رقـابتگـر استرالیـایی 78 درصد واسکارپینو وهمکارانش به نقل از کاتچر و شیوع این داروها را در بین 3 تن از همکارانش ورزشکاران سطح ملی یا بین المللی کشورشان 10 درصـد گـزارش کردنـد.هـزاوه ایوعبـدالملـکـی (1383) شیوع این مواد را دربین ورزشکاران رشتـۀ بدنسازی استان همدان به میزان 19/2 درصد گزارش کردند . حسین صالح و همکارانش (1384) نیز شیوع استروئیدهای آنابولیک را در ورزشکاران رشتۀ بدنسازی شهر اصفهان 40 درصد گزارش کردند.شیوع مصرف این مواد دراین تحقیق بین ورزشکاران بدنساز کشور ایران 39 درصد گزارش شد .

بیشترین داروهای مصرفی در دستۀ استروئیدها، اکسی متالون، متان، ناندرولون، تستوسترون و دیانابول است . که جزوداروهای ژنریک ایران هستند و با قیمت بسیار ارزان در برخی از داروخانه های کشور به طورغیرقانونی توزیع می شوند وبه سهولت در دسترس ورزشکاران قرار میگیرند. یکی ازمهم ترین دلایل شیوع بالای این مواد، ارزانی ودسترسی آسان به آن هاست. که در صورت جلوگیری ازتوزیع این مواد از داروخانه ها، احتمالاً شاهد کاهش مصرف این مواد خواهیم بود.

این یافته ها، لزوم توجه هرچه بیشتر دولت و مسئولان مربوطه را به مسئلۀ مصرف داروها ومکملهای نیروزا نشان میدهند و چنانچه دراین زمینه اقدامات مؤثر و گسترده ای صورت نگیرد،
هرروز بیشترازقبل، شاهد آسیب جوانان ونوجوانان ورزشکار کشور خواهیم بود. ازجمله اقدامات مؤثر دراین زمینه میتواند:

.1 کاهش موجودیت داروهای مضروغیرقانونی وارائه نشدن این مواد از داروخانه های کشور .

2 اجرای برنامه های آزمونگری در مسابقات کشوری واستانی وپیگیری های مجدد این برنامه ها در
دوره های تمرینی

.3 تولید یا واردات مکملهای غذایی بی ضرر با قیمت ارزان و مناسب برای تأمین نیاز جوانان به
افزایش قدرت وحجم عضلانی

.4 افزایش منابع اطلاعاتی جدید و معتبر درزمینۀ عارضه های مصرف مواد نیروزا

.5 تشکیل دوره های آموزشی به منظور آشنایی با مواد نیروزا در ورزش و ملزم کردن مربیان و
مسئولان باشگاههای بدنسازی به حضور دراین کلاسها

.6 ارتقای سطح آگاهی مدرسان ومربیان تربیت بدنی در دانشگاهها و مدرسه های کشور در مورد
مسئلۀ دوپینگ وعارضه های جانبی داروهای نیروزا

.7 توجه بیشتر رسانه ها ی گروهی بالاخص تلویزیون به مسلئۀ دوپینگ، مضرات آن و انعکاس
تحقیقات علمی دراین زمینه،میتواند به ورزشکاران درکاهش مصرف مواد مضرکمک مؤثری کند.

نشریه المپیک – 1385