پرستاران وظیفه ی ارتقاء و ارائه خدمات سلامتی خصوصاً سلامت جسمی را بر عهده دارند، حال آنکه شواهد نشان میدهد خود پرستاران از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار نیستند. به نظر میرسد برخی پرستاران باورها، ارزشها و رفتارهای خود را در این امر دخیل کرده اند . آمادگی جسمانی بنا به تعریف شورای عالی آمادگی جسمانی و ورزش ایالت متحده، عبارت است از توانایی انجام کارهای روزانه با قدرت و هوشیاری، بدون خستگی و با قدرت کافی برای لذت بردن از اوقات فراغت و پاسخگویی به شرایط اضطراری پیشبینی نشده . امروزه آمادگی جسمانی به توانایی انجام کارها به صورت کارا و مؤثر اطلاق میشود، چه در هنگام انجام کار، چه در اوقات فراغت به طوریکه باعث ارتقای سلامت شود و مانع ایجاد بیماریهای ناشی از عدم تحرک شود.

شواهد حاکی از آن است که بر ای سازگاری بهتر با محیط، نیاز به تعادل بین آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی است و چنانچه افراد از نظر وضعیت جسمانی و ترکیب بدنی شرایط مساعدی نداشته باشند، معمولا گوشه گیر، بدبین و منزوی شده و از تعادل روانی مناسبی برخوردار نخواهند بود. آمادگی جسمانی و ورزش موجب تقویت توانمندی میشود که این تقویت توانمندی میزان استرسهای تحمیل شده به جسم و روان فرد و شانس ابتلا به بیماریهای جسمی و روانی را کاهش میدهد . برآورد ذهنی از آمادگی جسمانی یک پدیده چند بعدی است و معمولا به بخشهای جسمانی، عاطفی، شناختی و اجتماعی تقسیم میشود.
هرقدر افراد اطلاعات دقیقی از وضعیت آمادگی جسمانی خود داشته باشند، بهتر میتوانند نقاط ضعف خود را بشناسند، برای کمک به پیشرفت و بهبود آمادگی جسمانی، امکانات لازم را فراهم سازند و تصمیمات و برنامه مناسب را طراحی نمایند . در زمینه خود پنداره بدنی و واژه های مترادف با آن، تعاریف متعددی وجود دارد. برای مثال از نظر Smith، هر شخص یک تصویر ذهنی از بدن خودش دارد که اصلی ترین عنصر سازنده شخصیت اوست. از نظر برخی دیگر از محققان تصویر بدنی دربرگیرنده احساس، رفتار و ارزشهای فرد نسبت به خود بوده و چگونگی به حساب آوردن قیافه و کلیه احساسات داخلی هرکس تصویر بدنی او را تشکیل میدهد. به طورکلی، تصویر بدنی مجموعه ای از تصویر وضعیت بدن، شمای نقش بسته و درک شده آن در مغز و دیگر ادراک، گرایشها، احساسات و واکنشهای شخصی که هر فرد در مورد بدن خود دارد، است. در سالهای اخیر با بهبود استانداردهای سیستم مراقبت و بهداشت، درخواستها و انتظارها جهت ارائه خدمات مراقبت و بهداشت نیز بالا رفته است.

در این شرایط فشردگی و حجم بالای کاری، استرس ناشی از کار پرستاران نیز اجتناب ناپذیر است. با به وجود آمدن استرس شغلی سازمان بیمارستانی و همچنین پرستاران مشکلات جدیدتر و بیشتری را تجربه میکنند مانند تأثیرگذاری بر روی سالمت افراد، ساعت کاری طولانی تر، تطابق و پذیرش اجتماعی برای پرستاران و همچنین حجم بالای کارهای سازمانی، افزایش دانش و بهبود مسائل اخلاقی، امنیت بیماران و کاهش کیفیت مراقبت برای سازمان بیمارستانی .
همچنین آمادگی جسمانی بالا در پیشگیری از فشار روانی و کنترل آن نیز مؤثراست . افراد با آمادگی جسمانی پایین دچار عزت نفس ضعیف میشوند که در نتیجه واقعیت و مسئولیت را انکار میکنند که منجر به شکستهای متعدد در محیط کاری میشود .
سلامت جسمانی و روانی عامل تعیین کننده در کاهش کمی و کیفی راندمان کاری بوده که با عملکرد آنها در مراقبت از بیماران در ارتباط است . لذا با توجه به اهمیت نگرش نسبت به آمادگی جسمانی و عدم انجام تحقیقات در زمینه ی آمادگی جسمانی در پرستاران در سطح کشور، پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش پرستاران بیمارستان زارع ساری نسبت به آمادگی جسمانی خود انجام شد.

از آزمودنی ها خواسته شد که با دقت به سؤالات پاسخ دهند و همدیگر را در جریان نحوه پاسخدهی خود قرار ندهند. پس از کسب رضایت آگاهانه از پرستاران و دادن اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات، پرسشنامه ها بین نمونه ها توزیع گردید. پرسشنامه خود توصیفی بدنی (PSDQ ) از 03 سؤال و 11 خرده مقیاس تشکیل شده است: سالمتی (8 آیتم)، چربی بدن (1 آیتم)، هماهنگی (1 آیتم )، انعطاف پذیری ( 1 آیتم )، لیاقت ورزشی (1آیتم)، فعالیت بدنی (1 آیتم )، استقامت (1 آیتم )، قدرت (1 آیتم )، عزت نفس ( 8 آیتم )، ظاهر بدن (1 آیتم ) و خود پنداره بدنی عمومی (1 آیتم ). بعد سلامتی، به ادراک فرد از تندرستی و بیماری اشاره دارد. بعد چربی بدن، ادراک فرد از وضعیت چربی و چاقی خود را نشان میدهد. بعد هماهنگی معرف ادراک فرد از توانایی خود در انجام حرکات هماهنگ است. بعد انعطاف پذیری، ادراک فرد از انجام حرکات خود به نرمی و آسانی در سراسر دامنه ی حرکتی مفصل را میسنجد. بعد لیاقت ورزشی، ادراک فرد از شایستگی خود در انجام در انجام حرکات ورزشی است. بعد فعالیت بدنی نشان دهنده ادراک فرد از سطح فعالیت بدنی خود است. بعد خود
پنداره بدنی عمومی، ادراک کلی فرد از وضعیت بدنی فرد را نشان میدهد. بعد عزت نفس ادراک فرد از
ارزشی است که برای خصوصیات، ویژگیها و محدودیتهای خود قائل است.
نمره دهی این ابزار بر اساس مقیاس لیکرت 1 درجه ای در دامنه ای از کاملا غلط تا کاملا صحیح تنظیم شده است. البته در برخی سؤالات نمره گذاری معکوس است. به این ترتیب، هر سؤال از تا 1 نمره گذاری میشود. جمع نمرات تمامی مؤلفه ها، خود پنداره بدنی فرد را مشخص میکند.

بحث و نتیجه گیری:
هر شخص برای تندرستی به حداقل میزان آمادگی جسمانی نیاز دارد. تحقیقات نشان میدهند که سلامت ذهن روی سلامت بدن مؤثر است و با کاهش استرس، اضطراب و افسردگی همراه است . یافته های پژوهش حاضر نشان داد بیش از یک سوم پرستاران نگرش خوبی نسبت به آمادگی جسمانی خود داشتند.

همچنین بیش از نیمی از پرستاران نگرش متوسط و تنها %1/1 نگرش ضعیف نسبت به آمادگی جسمانی خود داشتند. نتایج این بخش از پژوهش بامطالعه ی سنایی نسب و همکاران که در سال 1388 انجام شد همخوانی داشت. سنایی نسب و همکاران در این مطالعه آگاهی، نگرش و عملکرد کارکنان یکی از دانشگاه های علوم پزشکی ایران را نسبت به فعالیت جسمانی خود مورد بررسی قراردادند که سطح آگاهی %21/0 از آزمودنیها ضعیف، %13 متوسط و %10/4 خوب گزارش شد.
یافته ها همچنین نشاندهنده این است که بین نگرش پرستاران مرد و زن نسبت به آمادگی جسمانی تفاوت معنیداری وجود ندارد (3/133=p). در مطالعه ی حسینی و همکاران بین جنسیت و خود پنداره نسبت به آمادگی جسمانی تفاوت معنیداری یافت شد که با نتایج این مطالعه همخوانی نداشت. در مطالعه حسینی و همکاران، مردان خود پنداره بهتری نسبت به زنان داشتند. احتمالا اشتغال در محیط کاری پراسترس و عدم انجام فعالیت بدنی منظم در هر دو جنس از دلایل عدم تفاوت معناداری در این مطالعه باشد. در این پژوهش تنها در خرده مقیاس فعالیت بدنی بین آگاهی پرستاران مرد و زن تفاوت معنیداری وجود داشت (3/333=p). در این خرده مقیاس مهمترین معیار انجام فعالیت بدنی سه بار در هفته است که احتمالا دلیل معنیدار بودن آن دیدگاه قبلی پرستاران و پیش آگاهی آنان در مورد نقش مثبت ورزش در افزایش آمادگی جسمانی است. در مطالعه Burgess و همکاران نیز که اثر 1 هفته مداخله تمرین هوازی بر تصویر بدنی و ادراک خود جسمانی در دختران نوجوان را مورد بررسی قراردادند نتایج آن به مانند این پژوهش تأثیر معنیدار فعالیت بدنی بر خود پنداره بدنی را نشان داده است.

در این مطالعه بهطورکلی میزان نگرش شرکت کنندگان در حد متوسط ارزیابی شده است.
برخالف تفاوتهای ظاهری و جسمانی، بسیاری از تفاوتهای فیزیولوژیکی چندان آشکار نیست و در نتیجه به سادگی موردقبول واقع نمیشود. ازاینرو به نظر میرسد انجام آزمون آزمایشگاهی جهت بررسی آمادگی جسمانی پرستاران ضروری باشد. پرستاران به عنوان مراقبین اصلی مددجویان، خود باید از شرایط جسمی و روحی مناسبی برخوردار باشند تا بتوانند خدمات بهتر، سریعتر و صحیحتری ارائه دهند. با توجه به شیوع بالای آسیبهای جسمی و روحی در بین پرستاران که میتواند بر کیفیت خدمات پرستاری تأثیر بگذارد که عوارض آن درنهایت گریبانگیر مددجویان میشود.

واضح است که داشتن روحیه شاداب و سالم تأثیر بسزایی در ارتباط با مددجو و رفع نیازهای وی دارد. جسم و روان سالم از مهمترین شرط های لازم جهت مدیریت صحیح در محیط کار است. همانطور که مطالعات متعدد پیشنهاد میکنند شرکت در فعالیت های بدنی منظم میتواند باعث تغییرات جسمانی همراه با
فواید فیزیولوژیکی در فرد گردد. سودمندیهای فیزیولوژیکی تغییراتی را در ظرفیت هوازی، عملکرد سیستم تنفسی، استقامت، قدرت عضلانی، انعطاف

پذیری، هماهنگی و کاهش وزن بدن را شامل میشود که تأثیر کلی آن افزایش ظرفیت انجام کار جسمانی و قابلیت یادگیری و اجرای مهارتهای مختلف است و این عوامل سبب افزایش برآورد ذهنی مثبت در مورد توانایی های خود و افزایش خود پنداره بدنی میگردد. از محدودیتهای این مطالعه انجام پژوهش در بیمارستان سوختگی و روان شهید زارع ساری است که با توجه به اینکه این بیمارستان مرکز تخصصی روانپزشکی و سوختگی است و پرستاران شاغل در این بخشها بارکاری بیشتری را نسبت به پرستاران سایر بخشها دارند، میتواند روی نگرش نسبت به آمادگی جسمانی تأثیر منفی داشته باشد. همچنین عدم کنترل دقیق آزمودنیها و ارتباط آنان با یکدیگر که میتواند بر پاسخ آنان مؤثر باشد از محدودیتهای دیگر این پژوهش بود. پیشنهاد میشود این مطالعه بر روی پرستاران شاغل در سایر بخشهای بیمارستانی انجام گیرد. همچنین انجام تحقیقات بیشتر جهت بررسی تمامی عوامل مؤثر بر ارتباط بین برآورد ذهنی و آمادگی جسمانی و انجام این مطالعه در سایر کارکنان بیمارستان و مقایسه آن با کادر پرستاری پیشنهاد میگردد.

فصلنامه پرستاری، مامایی و پیراپزشکی، دوره چهارم، شماره سوم